Turk sivilizatsiyasi: xunnlar imperiyasining dunyo davlatchilik taraqqiyotiga ta`siri

Hasan Ato Abushiyning (XIX-XX asr boshi) yozishicha, “Xunlar miloddan avvalgi davrlarda Oltoy tog’laridan boshlab Tibet, Chin xududlarining shimoliy g’arb sahrolarigacha hamda Torim nahri va Lubnur(Lubnor) ko’llarigacha, hozirgi Mo’g’uliston sahrolaridan Turkistonu, Qirg’iziston sahrolariyu, O’rol tog’lariga qadar keng yaylovlarga tarqalishgan. Xunlar haqida Xitoy manbalarida qarib 3 ming yil avvalgi davrlardan ma’lumotlar uchraydi. Xitoyliklar ularni “Xyun-yu, Xyun-nu” keyinchalik “Xun” ba’zan “Xen”deb ataganlar. Xunlar Buxoro va Qirg’iz sahrolarini birga qo’shib, avval bir yirik va quvvatli hukmronlik tashkil etganlar. Lekin zamonlar o’tishi bilan ular 3 toifaga bo’linib, “janub xunlari yoki oq xunlar”, “g’arb xunlar”, “shimol xunlar”deb yuritildilar va ular tub joy qabilalar bilan aralashib boshqa nomlar bilan ham atalganlar.