Девы в древней церкви

Автор: Постернак А.В.

Журнал: Христианское чтение @christian-reading

Рубрика: Библеистика

Статья в выпуске: 2 (105), 2023 года.

Бесплатный доступ

Предмет статьи - чин дев в Древней Церкви I-VI вв. в разных регионах на протяжении длительного времени - весьма актуален, поскольку информация по этому вопросу носит разрозненный и спорадический характер. Девы в христианской общине составляли группу, в которую на Востоке вступали по добровольному волеизъявлению, а на Западе посвящались епископом (или пресвитером по благословению епископа), возможно, через возложение рук (consecratio, uelatio) с определенного возраста, как правило, с 25 лет. Чин дев можно считать институциональным, поскольку его члены подобно низшим клирикам получали материальное содержание от Церкви, занимали особое место в собраниях, имели свою очередь причащения среди женщин, а также одеяние: покрывало и, вероятно, дополнительный головной убор, «митру». Каноническое и гражданское право жестко ограждало статус девства, предусматривая церковную и уголовную ответственность для нарушителей этого права. Ко времени повсеместного распространения монашества в IV в. общины дев трансформировались в женские монастыри, члены которых воспринимались современниками как монахини-аскеты. Некоторые девы оставались в миру, в частных домах, но такая практика не получила развития как альтернатива женским монашеским общежитиям. К эпохе Средневековья понятия «дева» и «монахиня» будут уже тождественными.

Еще

Христианские девы, древняя церковь, соблюдение целомудрия, церковное женское служение, церковные чины, женское монашество

Короткий адрес: https://sciup.org/140301630

IDR: 140301630   |   DOI: 10.47132/1814-5574_2023_2_58

Список литературы Девы в древней церкви

  • Апостольское предание (1970) — «Апостольское предание» св. Ипполита Римского / Пер. с лат. и предисл. свящ. П. Бубуруза // Богословские труды. 1970. № 5. С. 283-296.
  • Исидор Севильский (2022) — Исидор Севильский. О церковных службах / Изд. С. А. Воронцов, М. Ю. Биркин, Е. С. Марей и др. СПб.: Наука, 2022. 343 с.
  • Ambros. Mediolan. De off. — Ambrosius Mediolanensis. De officiis ministrorum // Ambrosius Mediolanensis. De officiis / Ed. M. Testard. Turnhouti: Brepols, 2001 (Corpus Christianorum, Series Latina, 144). 288 p.
  • Cypr. Carth. Ep. — Cyprianus Carthaginensis. Epistula 4. // Saint Cyprien. Lettres 1-20 / Éd. S. Deléani. P.: Institut des Études Augustiniennes, 2007. 483 p.
  • Cod. Theod. — Codex Theodosianus // Theodosiani libri XVI cum constitutionibus sirmondianis et leges novellae ad theodosianum pertinentes / Ed. T. Mommsen, P. Meyer. Berolini: apud Weidmannos, 1905. T. 1. Pars 2. 931 p.
  • 3 Conc. Aurel. — 3 Concilium Aurelianense, сan. 19/16 // Les canons des Conciles mérovengiens (VI-VII siècles). P.: Éditions du Cerf, 1989 (Sources chrétiennes, 353). P. 246.
  • Conc. Afr. secundum trad. collect. Hisp — Concilia Africana secundum traditionem collectionis Hispanae, can. 26 // Concilia Africae, A. 345 — A. 525 / Ed. C. Munier (Corpus Christianorum, Series Latina, 149). Turnhouti: Brepols, 1974. Vol. 1. P. 369.
  • Conc. Chalc. — Concilium Chalcedonense, сan. 16 // Conciliorum oecumenicorum decreta / Ed.J. Alberigo, J. Dossetti. Bologna: Istituto per le scienze religiose, 1973. P. 94.
  • Conc. Сайк (25. 05. 419) — Valium Carthaginense (25. 05. 419) = Codex Apiarii causae // Concilia Africae, A. 345 — A. 525 / Ed. C. Munier (Corpus Christianorum, Series Latina, 149). Turnhouti: Brepols, 1974. Vol. 1. 529p.
  • Conc. Сайк (30. 05. 419) — Concilium Carthaginense (30.05.419) // URL: http://www. documentacatholicaomnia.eu/03d/0419-0419,_Synodum_Cartaginense,_Canones,_GR.pdf (дата обращения: 20.03.2023).
  • Conc. Hipp. — Concilium Hipponiense, can. 1, 34 // Concilia Africae, A. 345 — A. 525 / Ed. C. Munier (Corpus Christianorum, Series Latina, 149). Turnhouti: Brepols, 1974. Vol. 1. P. 22, 105, 264, 295, 297, 320-321, 329, 335.
  • 2 Conc. Turon. — 2 Concilium Turonense, сan. 21/20 // Les canons des Conciles mérovengiens (VI-VII siècles). P.: Éditions du Cerf, 1989. T. 2 (Sources chrétiennes, 354). P. 368-376.
  • Conc. Ven. — Concilium Veneticum, сan. 4 // Concilia Galliae, 314-506 / Ed. C. Munier (Corpus Christianorum, Series Latina, 148A). Turnhouti: Brepols, 1963. Vol. 1. P. 152.
  • Const. Ap. — Constitutiones Apostolorum // Les Constitutions apostoliques / Éd. B. M. Metzger. P.: Éditions du Cerf, 1985. Vol.1. 356 p.; 1986. Vol.2. 424 p.; 1987. Vol.3. 360 p. (Sources chrétiennes, 320, 329, 336).
  • Decret. Coll. Dion.-Hadr. — Decretalia Collectio Dionysio-Hadriana // Gelasii Decretalia: Lexington, University of Kentucky, Margaret I. King Library, Special Collections, KBR 197. 6. C 361525 f. 150v. DGEL.492.636 // URL: https://ccl.rch.uky.edu/corpus/by-title-and-shelfmark/ C1525 (дата обращения: 20.03.2023).
  • Decret. Grat. — Decretum Gratiani, can. 12 // «Decretum Gratiani». Excerptum Ж Friedberg, 1879. Corpus Iuris Canonici. Pars Prior. Romae, 2007. P. 845-846 // URL: http://www.internetsv. info/Archive/DecretumGr.pd (дата обращения: 20.03.2023).
  • Did. — Didascalia // Didascalia et Constitutiones apostolorum / Ed. F. X. Funk. Paderbornae: F. Schoeningh, 1906. Vol. 1. 704p.; Vol. 2. 208p.
  • Euseb. Hist. eccl. — Eusebius. Historia ecclesiastica // Eusebius. Kirchengeschichte / Hrsg. E. Schwartz. Berlin, Leipzig: Akademie-Verlag, 1952. 442 p.
  • Gelas. Ep. 14 — Gelasius I. Epistula. 14 // Monumenta de viduis, diaconissis virginibusque tractantia / Ed.J. Mayer. Bonnae: P. Hanstein, 1938 (Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectens. Fasc. 42). P. 44-46.
  • Greg. I Magn. Ep. — Gregorius I Magnus. Epistulae // Gregorius Magnus. Registrum epistularum / Ed. D. Norberg. Turnhouti: Brepols, 1982 (Corpus Christianorum, Series Latina, 140, 140A). 129 p.
  • Greg. Nyss. De Vita S. Macr. — Gregorius Nyssenus. De Vita S. Macrinae // Grégoire de Nysse. Vie de sainte Macrine / Ed.P. Maraval. P.: Éditions du Cerf, 1971 (Sources chrétiennes, 178). 321 p.
  • Herm. Past. Sim. — Hermas. Pastor. Similitudines // Hermas. Le Pasteur. P.: Éditions du Cerf, 1986 (Sources chrétiennes, 53bis). 442 p.
  • Hier. Ep. 52. 5 — Hieronymus Stridonensis. Epistula Ad Nepot. 52. 5 // Hieronymus Stridonensis. Sancti Evsebii Hieronymi Epistulae 1-70 / Ed. I. Hilberg (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 54). Vindobonae: F. Tempsky; Lipsiae: G. Freytag, 1910. Pars 1: Epistulae 1-70. P. 423-424.
  • Hier. Ep. 79. 9; 92. 3 — Hieronymus Stridonensis. Epistula ad Salvinam. 79. 9; Epistula Theophili synodica ad Palaestinos et ad Cyprios episcopos missa. 92. 3 // Hieronymus Stridonensis. Sancti Evsebii Hieronymi Epistulae 71-120 / Ed. I. Hilberg (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 55). Vindobonae: F. Tempsky; Lipsiae: G. Freytag, 1912. Pars 2: Epistulae 71-120. P. 97, 151.
  • Hipp. Trad. apost. — Hippolytus. Traditio apostolica // Hippolyte de Rome. La tradition apostolique d'après les anciennes versions / Éd. B. Botte. P.: Éditions du Cerf, 1984 (Sources chrétiennes, 11 bis). 149 p.
  • Ign. Ер. ad Smyrn. — Ignatius. Epistola ad Smyrneos // Ignace d'Antioche. Polycarpe de Smyrne. Lettres; Martyr de Polycarpe. P.: Éditions du Cerf, 1951 (Sources chrétiennes 10bis). P. 154-168.
  • Ioann. Zonar. Comm. in 19 сan. 1 Conc. Nic. — Ioannes Zonara. Commentatio in 19 сan. 1 Concilii Nicaeni // Правила святых Вселенских Соборов с толкованиями. М.: Изд-во Моск. Об-ва любителей духовного просвещения, 1877. С. 70.
  • Isid. Hisp. De officiis eccl. II. 18 — Isidorus Hispalensis. De ecclesisticis officiis. II. 18 // Patrologiae cursus completus (Series Latina) / Éd. par J.-P. Migne. En 221 t. Paris, 1844-1855. T. 83. Col. 807.
  • Iust. 1 Apol. — Iustinus. 1 Apologia // Patrologiae cursus completus (Series Graeca) / Éd. par J.-P. Migne. En 161 t. Paris, 1847-1866. T. 6. Col. 327-441.
  • Min. Fel. Oct. — Marcus Minucius Felix. Octavius // Patrologiae cursus completus (Series Latina) / Éd. par J.-P. Migne. En 221 t. Paris, 1844-1855. T. 3. Col. 251-360.
  • Mosch. Prat. Spir. — Moschus Iohannus. Pratum spirituale // Patrologiae cursus completus (Series Graeca) / Éd. par J.-P. Migne. En 161 t. Paris, 1847-1866. T. 87. Col. 2951-3146.
  • Pallad. Laus. — Palladius. Historia Lausaica // Patrologiae cursus completus (Series Graeca) / Éd. par J.-P. Migne. En 161 t. Paris, 1847-1866. T. 34. Col. 995-1260.
  • Petr. Abael. Ep. ad Heloiss. — Petrus Abaelardus. Epistula ad Heloissam. VII // The Letter Collection of Peter Abelard and Heloise / Ed. D. Luscombe. New York: Oxford University Press (USA), 2013. P. 296-304.
  • Polyc. Ер. ad Philipp. — Polycarpus. Epistola ad Philippenses // Ignace d'Antioche. Polycarpe de Smyrne. Lettres; Martyr de Polycarpe. P.: Éditions du Cerf, 1951 (Sources chrétiennes, 10bis). P. 202-222.
  • Ps.-Ign. Ер. ad Antioch. — Pseudo-Ignatius. Epistola ad Antiochenos. 12. 3 // Monumenta de viduis, diaconissis virginibusque tractantia / Ed.J. Mayer. Bonnae: P. Hanstein, 1938 (Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectens. Fasc. 42). P. 33.
  • Ps.-Ign. Ер. ad Philipp. — Pseudo-Ignatius. Epístola ad Philippenses. 15. 1 // Monumenta de viduis, diaconissis virginibusque tractantia / Ed.J. Mayer. Bonnae: P. Hanstein, 1938 (Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectens. Fasc. 42). P. 33.
  • Ps.-Ign. Ep. ad Tars. — Pseudo-Ignatius. Epistola ad Tarsenses. 9. 1 // Monumenta de viduis, diaconissis virginibusque tractantia / Ed.J. Mayer. Bonnae: P. Hanstein, 1938 (Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectens. Fasc. 42). P. 33.
  • SEA — Statuta Ecclesiae Antiqua (a. 398) // La colección canónica Hispana / Ed. G. M. Diez, F. Rodríguez. Burgos: Editorial CSIC-CSIC Press, 1982. T. 3. P. 358-374.
  • Sed. Ер. ad Maced. — Sedulius. Epistula ad Macedonium, Carmini paschali praemissa // Monumenta de viduis, diaconissis virginibusque tractantia / Ed.J. Mayer. Bonnae: P. Hanstein, 1938 (Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectens. Fasc. 42). P. 44.
  • Tat. Orat. adv. Graec. — Tatianus. Oratio adversus Graecos // Patrologiae cursus completus (Series Graeca) / Éd. par J.-P. Migne. En 161 t. Paris, 1847-1866. T. 6. Col. 803-888.
  • Tert. Ad uxor. — Tertullianus. Ad uxorem // Tertullien. A son épouse. P.: Éditions du Cerf, 1980 (Sources chrétiennes, 273). 212 p.
  • Tert. Apol. — Tertullianus. Apologeticus adversus gentes pro christianis // Patrologiae cursus completus (Series Latina) / Éd. par J.-P. Migne. En 221 t. Paris, 1844-1855. T. 1. Col. 257-536.
  • Tert. De exhort. cast. — Tertullianus. De exhortatione castitatis // Tertullien. Exhortation à la chasteté. P.: Éditions du Cerf, 1985 (Sources chrétiennes, 319). 224 p.
  • Tert. De orat. — Tertullianus. De oratione // Patrologiae cursus completus (Series Latina) / Éd. par J.-P. Migne. En 221 t. Paris, 1844-1855. T. 1. Col. 1149-1196.
  • Tert. De virg. vel. — Tertullianus. De virginibus velandis // Tertullien. Le Voile des vierges. P.: Éditions du Cerf, 1997 (Sources chrétiennes, 424). 288 p.
  • Theodor. Hist. eccl. — Theodoritus. Historia ecclesiastica // Theodoret. Kirchengeschichte. Berlin: De Gruyter, 1954 (Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten Jahrhunderte, 44/19). 478 p.
  • Vita S. Nili — Vita S. Nili iunioris. 12 // Patrologiae cursus completus (Series Graeca) / Éd. par J.-P. Migne. En 161 t. Paris, 1847-1866. T. 120. Col. 134.
  • Волчков (2007) — Волчков А.С. Пророчица, девственница, блудница. Женщина и женское в раннем христианстве // Адам и Ева. Альманах гендерной истории. 2007. № 14. С. 121-145.
  • Волчков (2016) — Волчков А. С. Женщины в церковном служении раннего христианства // Богомыслие. 2016. № 18. С. 62-77.
  • Желтов, Литвинова (2007) — Желтое М, диак, Литвинова Л.В. Девство // Православная энциклопедия. М., 2007. Т. 14. С. 284-293.
  • Желтов, Ткаченко (2004) — Желтов М. С., Ткаченко А.А. Velatio // Православная энциклопедия. М., 2004. Т. 7. С. 376-378.
  • Лебедев (1903) — Лебедев А.П. Несколько сведений из истории нравственного состояния [о нравственном состоянии] духовенства от II по VIII в. // Богословский вестник. 1903. Т. 2. № 6. С. 259-283.
  • Постернак (2013) — Постернак А, свящ. Служение женщин в Древней Церкви // Служение женщин в Древней Церкви / Отв. ред. С.Н. Баконина. М.: Изд-во ПСТГУ, 2013. С. 337-447.
  • Ткаченко (2007) — Ткаченко А.А. Девы // Православная энциклопедия. М., 2007. Т. 14. С. 294.
  • Achelis (1902) — Achelis H. Virgines subintroductae: Ein Beitrag zum VII Kapitel des I. Korintherbriefs. Leipzig: J. C. Hinrichs, 1902. 75 p.
  • Aumann (1985) — Aumann J. Christian Spirituality in the Catholic Tradition. San Francisco: Ignatius Press, 1985. 326 p.
  • Back (2015) — Back C. Die Witwen in der frühen Kirche. Frankfurt: Peter Lang Gmbh, 2015. 333 p.
  • Barkman (2012) — Barkman H. Virgins, Monsters, Martyrs, and Prophets: Tertullian's Species of Women // Ottawa Journal of Religion. 2012. Vol. 4. P. 41-63.
  • Bourassa (1952) — Bourassa F. La virginité chrétienne. Montreal: L'Immaculée Conception, 1952. 174 p.
  • Camelot (1944) — Camelot T. Virgines Christi. La virginité aux premiers siècles de l'Église. Paris: Éditions du Cerf, 1944. 96 p.
  • Castelli (1986) — Castelli E.A. Virginity and Its Meaning for Women's Sexuality in Early Christianity // Journal of Feminist Studies in Religion. 1986. No. 2. P. 61-88.
  • Chaillot (2020) — Chaillot Chr. Female Diaconate in the Oriental Churches in the Past and Today // ©EOAOHA. 2020. No. 91 (2). P. 33-63.
  • Clark (1977) — Clark E.A. John Chrysostom and the «subintroductae» // Church History. 1977. Vol. 46. № 2. P. 171-185.
  • Eisen (1996) — Eisen U. Amtsträgerinnen im frühen Christentum: Epigraphische und literarische Studien. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1996. 287 p.
  • Elm (1996) — Elm S. Virgins of God: The Making of Asceticism in Late Antiquity. Oxford (NY): Clarendon Press, 1996. 444 p.
  • Evans (2003) — Evans R. S. Sex and Salvation: Virginity as a Soteriological Paradigm in Ancient Christianity. Lanham (Mid.): University Press of America, 2003. 204p.
  • Feusi (1917) — Feusi I. Das Institut der Gottgeweihten Jungfrauen. Sein Fortleben im Mittelalter. Freiburg: Kommissionsverlag der Universitäts-Buchhandlung (Otto Gschwend), 1917. 235 p.
  • Foskett (2002) —FoskettM.F. A Virgin Conceived: Mary and Classical Representations of Virginity. Bloomington: Indiana University Press, 2002. 238p.
  • Hübner (1876) — Hübner E. Inscriptiones Britaniae Christianae. Berolini: Georgium Reimerum, 1876. 101 p.
  • Hunter (1999) — Hunter D. G. Clerical Celibacy and the Veiling of Virgins: New Boundaries in Late Ancient Christianity // Limits of Ancient Christianity: Essays on Late Antique Thought and Culture in Honor of R.A. Markus / Ed.W. Klingshirn, M. Vessey. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1999. P. 139-152.
  • Koch (1907) — Koch H. Virgines Christi: die Gelübde der gottgeweihten Jungfrauen in den ersten drei Jahrhunderten (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 31/2). Leipzig: Akademie-Verlag, 1907. S. 59-112.
  • Magnani (2018) — Magnani E. La vie consacrée des femmes et l'ascétisme domestique: normes, liturgies, pratiques (fin IVe — début XIIe siècle) // Revue Mabillon [Brepols]. 2018. T. 29. P. 5-25.
  • Martimort (1982) — Martimort A.-G. Les Diaconesses: Essai historique. Roma: Edizioni liturgiche, 1982. 277 p.
  • Marucci (1910) — Marucci O. Epigrafia Christiana: Trattato elementare con un silloge di antiche iscrizioni cristiane principalmente di Roma. Milano: U. Hoepli, 1910. 453 p.
  • Mayer (1938) — Monumenta de viduis, diaconissis virginibusque tractantia / Ed.J. Mayer. Bonnae: P. Hanstein, 1938 (Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectens. Fasc. 42). 71 p.
  • McCaul (1869) — McCaul J. Christian Epitaphs of the First Six Centuries. Toronto: W. C. Chewett & Co.; L.: Bell & Daldy, 1869. 72 p.
  • Metz (1954) — Metz R. La consecration des vièrges dans l'Église romaine. P.: Presses universitaires de France, 1954. 501 p.
  • Tazdaït (2016) — Tazdaït F. L'idéal de virginité d'après les Pères de l'Église latine // Topique. 2016. Vol. 134. No. 1. № . 49-62.
  • Vizamanos (1949) — Vizamanos F. Las virgines cristianas de la Iglesia primitive: estudio histórico-ideológico seguido de una antologia de tratados patristicos sobre la virginidad. Madrid: La Editoral Católica, 1949. 1306 p.
  • Wilpert (1892) — Wilpert J. Die gottgeweihten Jungfrauen in den ersten Jahrhunderten der Kirche. Freiburg im Breisgau: Herder, 1892. 105 p.
  • Zagano (2016) — Women Deacons? Essays with Answers / Ed. Ph. Zagano. Collegeville (MT): Liturgical Press, 2016. 270 p.
Еще
Статья научная